برکت الهی در ایثار گردنبند آن حضرت
«عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَاةَ الْعَصْرِ فَلَمَّا انْفَتَلَ جَلَسَ فِی قِبْلَتِهِ وَ النَّاسُ حَوْلَهُ فَبَیْنَا هُمْ کَذَلِکَ إِذْ أَقْبَلَ إِلَیْهِ شَیْخٌ مِنْ مُهَاجِرَةِ الْعَرَبِ عَلَیْهِ سَمَلٌ قَدْ تَهَلَّلَ وَ أَخْلَقَ وَ هُوَ لَا یَکَادُ یَتَمَالَکُ کِبَراً وَ ضَعْفاً فَأَقْبَلَ عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ یَسْتَحِثُّهُ الْخَبَرَ فَقَالَ الشَّیْخُ: یَا نَبِیَّ اللَّهِ أَنَا جَائِعُ الْکَبِدِ فَأَطْعِمْنِی وَ عَارِی الْجَسَدِ فَاکْسُنِی وَ فَقِیرٌ فَأَرِشنِی فَقَالَ: مَا أَجِدُ لَکَ شَیْئاً وَ لَکِنَّ الدَّالَّ عَلَى الْخَیْرِ کَفَاعِلِهِ انْطَلِقْ إِلَى مَنْزِلِ مَنْ یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ یُؤْثِرُ اللَّهَ عَلَى نَفْسِهِ انْطَلِقْ إِلَى حُجْرَةِ فَاطِمَةَ وَ کَانَ بَیْتُهَا مُلَاصِقَ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ الَّذِی یَنْفَرِدُ بِهِ لِنَفْسِهِ مِنْ أَزْوَاجِهِ وَ قَالَ: یَا بِلَالُ قُمْ فَقِفْ بِهِ عَلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ فَانْطَلَقَ الْأَعْرَابِیُّ مَعَ بِلَالٍ فَلَمَّا وَقَفَ عَلَى بَابِ فَاطِمَةَ نَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَهْبِطَ جَبْرَئِیلَ الرُّوحِ الْأَمِینِ بِالتَّنْزِیلِ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
فَقَالَتْ فَاطِمَةُ: وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ فَمَنْ أَنْتَ یَا هَذَا؟ قَالَ: شَیْخٌ مِنَ الْعَرَبِ أَقْبَلْتُ عَلَى أَبِیکِ سَیِّدِ الْبَشَرِ مُهَاجِراً مِنْ شُقَّةٍ وَ أَنَا یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ عَارِی الْجَسَدِ جَائِعُ الْکَبِدِ فَوَاسِینِی یَرْحَمُکِ اللَّهُ وَ کَانَ لِفَاطِمَةَ وَ عَلِیٍّ فِی تِلْکَ الْحَالِ وَ رَسُولِ اللَّهِ ثَلَاث [لیالٍ] مَا طَعِمُوا فِیهَا طَعَاماً وَ قَدْ عَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ ذَلِکَ مِنْ شَأْنِهِمَا فَعَمَدَتْ فَاطِمَةُ إِلَى جِلْدِ کَبْشٍ مَدْبُوغٍ بِالْقَرَظِ کَانَ یَنَامُ عَلَیْهِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ فَقَالَتْ: خُذْ هَذَا أَیُّهَا الطَّارِقُ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یَرْتَاحَ لَکَ مَا هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ.
قَالَ الْأَعْرَابِیُّ: یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ شَکَوْتُ إِلَیْکِ الْجُوعَ فَنَاوَلْتِینِی جِلْدَ کَبْشٍ مَا أَنَا صَانِعٌ بِهِ مَعَ مَا أَجِدُ مِنَ السَّغَبِ قَالَ: فَعَمَدَتْ لَمَّا سَمِعَتْ هَذَا مِنْ قَوْلِهِ إِلَى عِقْدٍ کَانَ فِی عُنُقِهَا أَهْدَتْهُ لَهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ عَمِّهَا حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَقَطَعَتْهُ مِنْ عُنُقِهَا وَ نَبَذَتْهُ إِلَى الْأَعْرَابِیِّ فَقَالَتْ: خُذْهُ وَ بِعْهُ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یُعَوِّضَکَ بِهِ مَا هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ فَأَخَذَ الْأَعْرَابِیُّ الْعِقْدَ وَ انْطَلَقَ إِلَى مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ وَ النَّبِیُّ جَالِسٌ فِی أَصْحَابِهِ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطَتْنِی فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ هَذَا الْعِقْدَ فَقَالَتْ: بِعْهُ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یَصْنَعَ لَکَ قَالَ: فَبَکَى النَّبِیُّ وَ قَالَ: وَ کَیْفَ لَا یَصْنَعُ اللَّهُ لَکَ وَ قَدْ أَعْطَتْکَهُ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ سَیِّدَةُ بَنَاتِ آدَمَ فَقَامَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ تَأْذَنُ لِی بِشِرَاءِ هَذَا الْعِقْدِ؟
قَالَ: اشْتَرِهِ یَا عَمَّارُ فَلَوِ اشْتَرَکَ فِیهِ الثَّقَلَانِ مَا عَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِالنَّارِ فَقَالَ عَمَّارٌ: بِکَمِ الْعِقْدُ.
یَا أَعْرَابِیُّ قَالَ: بِشَبْعَةٍ مِنَ الْخُبْزِ وَ اللَّحْمِ وَ بُرْدَةٍ یَمَانِیَّةٍ أَسْتُرُ بِهَا عَوْرَتِی وَ أُصَلِّی فِیهَا لِرَبِّی وَ دِینَارٍ یُبْلِغُنِی إِلَى أَهْلِی وَ کَانَ عَمَّارٌ قَدْ بَاعَ سَهْمَهُ الَّذِی نَفَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ مِنْ خَیْبَرَ وَ لَمْ یُبْقِ مِنْهُ شَیْئاً فَقَالَ: لَکَ عِشْرُونَ دِینَاراً وَ مِائَتَا دِرْهَمٍ هَجَرِیَّةٌ وَ بُرْدَةٌ یَمَانِیَّةٌ وَ رَاحِلَتِی تُبْلِغُکَ أَهْلَکَ وَ شِبَعُکَ مِنْ خُبْزِ الْبُرِّ وَ اللَّحْمِ فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ: مَا أَسْخَاکَ بِالْمَالِ أَیُّهَا الرَّجُلُ وَ انْطَلَقَ بِهِ عَمَّارٌ فَوَفَّاهُ مَا ضَمِنَ لَهُ وَ عَادَ الْأَعْرَابِیُّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ: أَشَبِعْتَ وَ اکْتَسَیْتَ؟
قَالَ الْأَعْرَابِیُّ: نَعَمْ وَ اسْتَغْنَیْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی. قَالَ: فَاجْزِ فَاطِمَةَ بِصَنِیعِهَا فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ: اللَّهُمَّ إِنَّکَ إِلَهٌ مَا اسْتَحْدَثْنَاکَ وَ لَا إِلَهَ لَنَا نَعْبُدُهُ سِوَاکَ وَ أَنْتَ رَازِقُنَا عَلَى کُلِّ الْجِهَاتِ اللَّهُمَّ أَعْطِ فَاطِمَةَ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ فَأَمَّنَ النَّبِیُّ عَلَى دُعَائِهِ وَ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَى فَاطِمَةَ فِی الدُّنْیَا ذَلِکَ أَنَا أَبُوهَا وَ مَا أَحَدٌ مِنَ الْعَالَمِینَ مِثْلِی وَ عَلِیٌّ بَعْلُهَا وَ لَوْ لَا عَلِیٌّ مَا کَانَ لِفَاطِمَةَ کُفْوٌ أَبَداً وَ أَعْطَاهَا الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ مَا لِلْعَالَمِینَ مِثْلُهُمَا سَیِّدَا شَبَابِ أَسْبَاطِ الْأَنْبِیَاءِ وَ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَانَ بِإِزَائِهِ مِقْدَادٌ وَ عَمَّارٌ وَ سَلْمَانُ.
فَقَالَ: … أَلَا وَ أَزِیدُکُمْ مِنْ فَضْلِهَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ وَکَّلَ بِهَا رَعِیلًا مِنَ الْمَلَائِکَةِ یَحْفَظُونَهَا مِنْ بَیْنِ یَدَیْهَا وَ مِنْ خَلْفِهَا وَ عَنْ یَمِینِهَا وَ عَنْ شِمَالِهَا وَ هُمْ مَعَهَا فِی حَیَاتِهَا وَ عِنْدَ قَبْرِهَا وَ عِنْدَ مَوْتِهَا یُکْثِرُونَ الصَّلَاةَ عَلَیْهَا وَ عَلَى أَبِیهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِیهَا فَمَنْ زَارَنِی بَعْدَ وَفَاتِی فَکَأَنَّمَا زَارَنِی فِی حَیَاتِی وَ مَنْ زَارَ فَاطِمَةَ فَکَأَنَّمَا زَارَنِی وَ مَنْ زَارَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ فَکَأَنَّمَا زَارَ فَاطِمَةَ وَ مَنْ زَارَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ فَکَأَنَّمَا زَارَ عَلِیّاً وَ مَنْ زَارَ ذُرِّیَّتَهُمَا فَکَأَنَّمَا زَارَهُمَا فَعَمَدَ عَمَّارٌ إِلَى الْعِقْدِ فَطَیَّبَهُ بِالْمِسْکِ وَ لَفَّهُ فِی بُرْدَةٍ یَمَانِیَّةٍ وَ کَانَ لَهُ عَبْدٌ اسْمُهُ سَهْمٌ ابْتَاعَهُ مِنْ ذَلِکَ السَّهْمِ الَّذِی أَصَابَهُ بِخَیْبَرَ فَدَفَعَ الْعِقْدَ إِلَى الْمَمْلُوکِ وَ قَالَ لَهُ: خُذْ هَذَا الْعِقْدَ فَادْفَعْهُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ وَ أَنْتَ لَهُ فَأَخَذَ الْمَمْلُوکُ الْعِقْدَ.
فَأَتَى بِهِ رَسُولَ اللَّهِ وَ أَخْبَرَهُ بِقَوْلِ عَمَّارٍ فَقَالَ النَّبِیُّ: انْطَلِقْ إِلَى فَاطِمَةَ فَادْفَعْ إِلَیْهَا الْعِقْدَ وَ أَنْتَ لَهَا فَجَاءَ الْمَمْلُوکُ بِالْعِقْدِ وَ أَخْبَرَهَا بِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ فَأَخَذَتْ فَاطِمَةُ الْعِقْدَ وَ أَعْتَقَتِ الْمَمْلُوکَ فَضَحِکَ الْغُلَامُ فَقَالَتْ: مَا یُضْحِکُکَ یَا غُلَامُ؟ فَقَالَ: أَضْحَکَنِی عِظَمُ بَرَکَةِ هَذَا الْعِقْدِ أَشْبَعَ جَائِعاً وَ کَسَا عُرْیَاناً وَ أَغْنَى فَقِیراً وَ أَعْتَقَ عَبْداً وَ رَجَعَ إِلَى رَبِّهِ.»
ترجمه:
حمزة بن حمران از حضرت صادق(علیه السلام) از پدرش از جابر بن عبد اللَّه انصارى روایت می‌کند که گفت: روزى رسول خدا نماز عصر را به جاى آورد. وقتی نماز تمام شد رو به قبله [در محراب مسجد] نشست و مردم نیز اطراف او را گرفته بودند. در این حال، پیرمردى از مهاجرین عرب به نزد ایشان آمد که لباس کهنهاى بر تن داشت و از شدّت پیری و ضعف، قدرت حفظ خود را نداشت. پیامبر(صلی الله علیه و آله) به سوى او نگریست و از احوالش سؤال کرد.
پیر مرد گفت: اى پیامبر خدا! گرسنهام غذایى به من بده. برهنهام لباسى به من بپوشان. فقیرم بىنیازم کن.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: من چیزى ندارم که به تو بدهم ولى [تو را به جایى راهنمایى مىکنم که] راهنماى به خیر مانند عامل به خیر است. به سوى خانه آن کسى برو که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول هم وى را دوست مىدارند؛ آن کسى که خدا را بر خود مقدّم مىدارد. به سوى خانۀ فاطمه(علیها السلام) برو. خانۀ فاطمه(علیها السلام) چسبیده به خانل رسول خدا بود – آن خانه‌ای که مختصّ رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده و جدا از همسرانش در آن زندگی می‌نمود- پیامبر به بلال فرمود: برخیز و این اعرابى را تا خانۀ فاطمه(علیها السلام) راهنمایى کن.
آن پیر مرد همراه بلال رفت. وقتی بر در خانۀ فاطمه(علیها السلام) ایستاد با صداى بلند گفت: سلام بر شما ای اهل بیت نبوت! و ای محل آمد و شد ملائکه! و ای محل نزول جبرئیل و روح الأمین همراه با تنزیل از سوی رب العالمین!
فاطمه(علیها السلام) فرمود: و علیک السلام، تو کیستى؟
پیر مرد گفت: من پیر مردى از عرب هستم که از راه دور به سوى پدر تو – که بهترین بشر است- آمدم. اى دختر محمّد! من برهنهو گرسنهام، با من مواسات کن. خدا تو را رحمت کند.
[راوى گوید:] آن زمان، هنگامى بود که پیامبر(صلی الله علیه و آله)، على(علیها السلام) و فاطمه(علیها السلام) سه روز بود که غذا نخورده بودند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله) هم از حال على و زهرا(علیها السلام) آگاهى داشت.
[راوى گوید:] آن زمان، هنگامى بود که پیامبر(صلی الله علیه و آله)، على و فاطمه(علیها السلام) سه روز بودند که غذا نخورده بودند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله) هم از حال على و زهرا(علیها السلام) آگاهى داشت. حضرت فاطمه(علیها السلام) پوست گوسفند دباغی شده را با [چوب درختِ] قَرَظ [نظیر درخت گردو] -که حسن و حسین(علیهما السلام) روى آن مىخوابیدند- به او داد و فرمود: این را بگیر ای که شب [سراغ ما] آمدی! شاید که خدا بهتر از آن را برای تو مهیا فرماید.
پیر مرد گفت: اى دختر محمّد! من از گرسنگى به تو شکایت کردم و تو پوست گوسفندى را به من مىدهى؟! من با وجود این [ضعف و] گرسنگى که احساس می‌کنم با این پوست چه کنم؟ [و این به چه درد من مىخورد؟]
راوى گوید: هنگامى که فاطمه(علیها السلام) این سخن را شنید گردنبندی را که فاطمه(علیها السلام) دختر عمویش – حمزة بن عبد المطلب – به وى هدیه کرده بود از گردن خویش باز کرد و به پیرمرد داد و فرمود: این گردنبند را بگیر و بفروش. شاید خداوند بهتر از آن را در عوضش به تو عطا فرماید.
پیر مرد گردنبند را گرفت و به سوى مسجد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) رفت و به حضرت(صلی الله علیه و آله) که در بین اصحاب خود نشسته بود گفت: اى رسول خدا(صلی الله علیه و آله)! این گردنبند را دخترت فاطمه(علیها السلام) به من بخشید و گفت: آن را بفروش، شاید خداوند بهتر از آن را نصیب تو فرماید.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) [با دیدن گردنبند] گریهاش گرفت و گفت: چگونه خداوند بهتر از آن نصیب تو نفرماید در حالى که فاطمه(علیهاالسلام) دختر محمد(صلی الله علیه و آله)، سرور دختران آدم، آن را به تو عطا کرده است.
در این حال عمّار یاسر برخاست و گفت: اى رسول خدا! آیا اجازه مىدهى که من این گردنبند را بخرم؟
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: آن را خریدارى کن ای عمار که اگر جن و انس در خریدارى آن شراکت کنند خدا هرگز آنان را به آتش عذاب نخواهد کرد.
عمار گفت: اى پیر مرد! این گردنبند را به چه قیمتى مىفروشى؟
پیر مرد گفت: به یک شکم سیر از نان و گوشت و یک برد یمانى که عورت خود را به وسیلۀ آن بپوشانم و با آن براى پروردگارم نماز بگزارم و یک دینار که مرا به اهل و عیالم برساند.
عمّار همۀ سهمش را -که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از غنیمت خیبر به او داده بود- فروخته بود و چیزی از آن [سهم] را باقی نگذاشته بود پس به پیر مرد گفت: بیست دینار و دویست درهم هَجَری و یک برد یمانى و شترم که تو را به وطنت مىرساند، با یک شکم سیر از نان گندم و گوشت به تو مىدهم [و آن را از تو خریدارى مىنمایم]. پیر مرد گفت: اى مرد، تو چقدر سخاوتمندى! سپس عمار او را برد و به آنچه ضمانت کرده بود وفا کرد [و گردنبند را گرفت] و اعرابی پیش رسول خدا(صلی الله علیه و آله) برگشت. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به او گفت: آیا سیر شدى و لباس پوشیدى؟
پیر مرد گفت: آرى، و بىنیاز گردیدم پدر و مادرم به فداى تو.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: اکنون که چنین است فاطمه(علیها السلام) را به دلیل کارش جزا بده.
اعرابی گفت: خداوندا! تو معبودی هستى ازلى و ما غیر از تو معبودی که بپرستیم نداریم، تو رازق ما هستى بر همه جهات. بارخدایا! به فاطمه چیزى عطا کن که چشم هیچ کس مانند آن را ندیده باشد و گوش هیچ کس نشنیده باشد.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) بر دعای او آمین گفت و رو به اصحاب کرد و فرمود: خداوند این دعا را در دنیا، نسبت به فاطمه(علیها السلام) اجابت نموده است زیرا من پدر اویم که کسى مثل من نیست و علی(علیه السلام) شوهر اوست که اگر نبود، فاطمه(علیها السلام)، هرگز کفوی نداشت و به او حسن و حسین(علیهما السلام) را داده که هیچ کس همانند آنها را ندارد دو سرور جوانان اسباط انبیا و دو سرور جوانان اهل بهشت.
آنگاه حضرت(صلی الله علیه و آله) – در حالی که مقداد، عمار و سلمان مقابل ایشان بودند- فرمود: آیا مىخواهید که بیش از این را براى شما بگویم؟ گفتند: بله یا رسول الله! … خداوند متعال گروهى از فرشتگان را مأمور نموده که فاطمه(علیها السلام) را [از هر چهار طرف] از پیش رویش و از پشت سر و از راست و از چپش محافظت نمایند و این فرشتگان در زمان حیات فاطمه(علیها السلام) و در قبر او و هنگام رحلتش با او همراهند و درودهاى فراوانى را نثار او، پدر، شوهر و فرزندانش مىنمایند. پس کسى که مرا پس از رحلتم زیارت نماید مثل آن است که مرا در زمان حیاتم زیارت نموده و کسى که فاطمه(علیها السلام) را زیارت کند مثل آن است که مرا زیارت کرده و کسى که على بن ابی طالب(علیه السلام) را زیارت کند مانند آن است که فاطمه(علیها السلام) را زیارت کرده باشد. و کسى که حسن و حسین(علیهما السلام) را زیارت کند گویا على(علیه السلام) را زیارت کرده است و کسى که فرزندان حسن و حسین(علیهما السلام) را زیارت کند چنان است که آن دو را زیارت کند.
پس از این سخنان، عمّار، گردنبند فاطمه(علیهما السلام) را با مُشک خوشبو نمود و آن را در میان بُردى یمانى پیچید -و او بنده‌ای داشت که نامش سهم بود و او را از سهمی که در خیبر به او رسیده بود خریداری نموده بود- آن [گردنبند] را تحویل غلام داد و به او گفت: این گردنبند را بگیر و تحویل پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) بده تو نیز از امروز برای فاطمه(علیها السلام) هستی.
آن غلام، گردنبند را گرفت و آن را نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آورد و سخنان عمّار را براى ایشان باز گفت. پیامبر فرمود: برو به سوی فاطمه(علیها السلام) و گردنبند را به او بده و تو برای او هستی. سهم [غلام عمار] با گردنبند [به نزد فاطمه] آمد و سخن پیامبر را براى او بیان نمود. فاطمه(علیها السلام) آن گردنبند را گرفت و غلام را آزاد کرد.
غلام خندید. حضرت فاطمه(علیها السلام) فرمود: اى غلام! براى چه مىخندى؟ گفت: عظمت برکت این گردن بند [مرا خندان نموده است زیرا] گرسنهاى را سیر کرد؛ برهنهاى را پوشانید؛ فقیرى را بىنیاز کرد؛ غلامى را آزاد نمود و [در نهایت] به صاحبش بازگشت.
منابع:
بشارة المصطفى، محمد بن أبی القاسم طبری، ص۲۱۷؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۴۳، ص۵۶.
برگرفته از سایت علمی تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س)