فصل پنجم: آسیب های وارده به حضرت زهرا
۱) شکستن استخوان پهلو
فَأَرْسَلَ أَبُو بَکْرٍ إِلَى قُنْفُذٍ اضْرِبْهَا فَأَلْجَأَهَا إِلَى عِضَادَةِ بَیْتِهَا فَدَفَعَهَا فَکَسَرَ ضِلْعاً مِنْ جَنْبِهَا.
ترجمه: ابابکر قنفذ را فرستاد و به او گفت که فاطمه(علیها السلام) را بزن. پس قنفذ فاطمه(علیها السلام) را مجبور کرد به سمتی از خانه‌اش (به لنگۀ در) پناه ببرد پس قنفذ، فاطمه(علیها السلام) را پرت کرد (هُل داد) و استخوانی از پهلویش را شکست…
منابع شیعه: کتاب سلیم، سلیم بن قیس هلالی(۹۰هـ ق) ص۱۵۳؛ احتجاج، طبرسی،(۵۶۰هـ ق) ج۱، ص۱۰۹؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۳، ص۱۹۸ و ج۲۸، ص۲۸۳.
۲) جراحت پهلو
قال رسول الله … اللَّهُمَ الْعَنْ مَنْ ظَلَمَهَا… وَ خَلِّدْ فِی نَارِکَ مَنْ ضَرَبَ جَنْبَهَا [جَنْبَیْهَا]
ترجمه: پیامبر اکرم فرمودند: … خدایا، آنان را که به فاطمه‌ام ظلم می‌کنند لعنت کن، و کسانی‌که به پهلویش ضربه می‌زنند به آتش ابدی خود بسوزان …
منابع شیعه: امالی صدوق، شیخ صدوق،(۳۸۱هـ ق) ص۱۷۶؛ بشارة المصطفی، محمد بن علی طبری(۵۲۵هـ ق) ص۳۰۷؛ الفضائل، ابن شاذان، ص۱۰،() (ابن شاذان به این عبارت آورده: اللَّهُمَ الْعَنْ ظَالمَهَا… وَ خَلِّدْ فِی النَارِ مَنْ ضَرَبَها علی جَنْبهَا)؛ المحتضر، شیخ عزالدین حلی(قرن۸) ص۱۹۷؛ غایة المرام، بحرانی،(۱۱۰۷) ج۱، ص۱۷۲؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۸، ص۳۹ و ج۴۳، ص۱۷۳ و ج۳۱، ص۶۲۰.
منبع اهل تسنن: فرائد السمطین جوینی(۷۳۰هـ ق)، ج۲، ص۳۴-۳۵.
۳) جراحت کمر
…فَقَالَ لَهُ المِقدَادُ: ذَهَبَتْ بِنْتُ رَسُول الله وَ کَانَ الدَّمُ یَخْرُجُ مِنْ ظَهْرِهَا … بِسَبَبِ ضَرْبِکَ لَهَا بِالسَّیفِ وَالسَّوطِ …
ترجمه: مقداد به عمر گفت: دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به سبب ضربۀ شمشیر و تازیانۀ تو، در حالیکه خون از کمرش جاری بود از دنیا رفت …
منبع شیعه: کامل بهائی، شیخ عمادالدین طبری(قرن۷) ج۹، ص۳۱۴.
۴) جراحت کتف:
اَخَذَ عُمَرُ عَنْ خَالِدِبنِ وَلِیْد سَیْفاً فَجَعَلَ یَضْرِبُ بِغِمَدِهِ عَلَی کِتْفِهَا حَتَی صَارَتْ مَجْرُوحَةً.
ترجمه: عمر از خالدبن‌ولید شمشیری گرفته و با غلاف (در حالیکه شمشیر داخل آن بود) آن‌قدر بر شانۀ حضرت(علیها السلام) زد که مجروح شد.
منبع شیعه: مجمع النورین، مرندی، ص۸۲.
۵)جراحت سینه:
عَصَرَ عُمَرُ فَاطِمَةَ بَیْنَ الحَائِطِ وَالبَابِ عَصْرَةً شَدِیدَةً … وَ نَبَتَ مِسْمَارُ البَابِ فِی صَدْرِهُا
ترجمه: عمر، فاطمه(علیها السلام) را بین در و دیوار فشار شدیدی داد … و میخ در به سینۀ حضرت(علیها السلام) فرو رفت …
منبع: مؤتمر علماء بغداد، مقاتل بن عطیة (۵۲۵هـ ق) تحقیق سید مرتضی رضوی: ص۱۸۱.
۶) جراحت شکم:
…إنَّ عُمَرَ ضَرَبَ بَطْنَ فَاطِمَةَ یَوْمَ البَیْعَةِ
ترجمه: … به‌درستی‌که عمر در روز بیعت ضربه‌ای به شکم فاطمه(علیها السلام) زد…
منابع شیعه : النقض، عبدالجلیل قزوینی،(۵۶۰هـ ق) ص۲۹۸؛ کامل بهائی، عماد الدین طبری(قرن۷) ص۳۱۱؛ عوالم العلوم، شیخ عبد الله بحرانی، ج۱۱، ص۴۱۶؛ بیت الاحزان، محدث قمی: ص۱۲۳؛ شرح احقاق الحق، مرعشی نجفی، ج۲، ص۳۷۲.
منابع اهل تسنن: ملل و النحل، شهرستانی،(۵۴۸هـ ق)، تحقیق محمد سید گیلانی: ج۱، ص۵۷ و ط. مکتبة الانجلو المصریة: ج۱، ص۵۹؛ وافی بالوفیات، صفدی شافعی،(۷۶۴هـ ق) ج۶، ص۱۵.
۷) جراحت و ورم کردن بازو
وَ حَالَتْ بَیْنَهُمْ [مهاجمین] وَ بَیْنَهُ [عَلِیّ] فَاطِمَةُ عِنْدَ بَابِ الْبَیْتِ فَضَرَبَهَا قُنْفُذٌ الْمَلْعُونُ بِالسَّوْطِ فَمَاتَتْ حِینَ مَاتَتْ وَ إِنَّ فِی عَضُدِهَا کَمِثْلِ الدُّمْلُجِ مِنْ ضَرْبَتِهِ لَعَنَهُ اللَّه
ترجمه: …حضرت زهرا(علیها السلام) بین هجوم آورندگان و حضرت علی(علیه السلام) مانع شد، پس قنفذ ملعون، با تازیانه بر بازوی حضرت زد، پس، از دنیا رفت در حالیکه اثر آن بر بازوی او مثل بازوبند باقی ماند …
منابع شیعه: کتاب سلیم، سلیم بن قیس هلالی(۹۰هـ ق) ص۱۵۱؛ احتجاج، طبرسی،(۵۶۰هـ ق) ج۱، ص۱۰۹؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۸، ص۲۷۰ و ج۴۳، ص۱۹۸؛ عوالم العلوم، شیخ عبد الله بحرانی، ج۱۱، ص۴۰۰؛ بیت الاحزان، محدث قمی، ص۱۱۰.
۸) صورت کبود
عَنِ الاِمَامِ الصَّادِقِ: …ثُمَّ لَطَمَهَا …
ترجمه: از امام صادق علیه السلام: … سپس سیلی بر او زد …
نکته: در این دو روایت، کلمۀ «لطم» ذکر شده است. از کتب لغت معتبر استفاده می‌شود که مادۀ «لطم» در موردی به کار می‌رود که صورت در اثر ضربۀ کفِ دست رنگش کبود (مابین رنگ سیاه و خاکستری) شود.
برای تحقیق در این واژه بیانات بعضی از لغویین مشهور ذکر می‌شود :
الف: اللطم الضرب علی الوجه بباطن الراحة.
لطم عبارت است از زدن به صورت با کف دست
ب: ابن الاعرابی : اللطم ایضاح الحمرة.
لطم عبارت است از آشکار کردن سرخی.
ج: تلطّم وجهه : اربدّ [یعنی صورتش کبود شد].
زبیدی می‌گوید: «الربدة بالضم الغبرة او لون الی الغبرة و قال ابو عبیدة لون بین السواد والغبرة (غبرة یعنی خاکستری ) فی الحدیث کان اذا نزل علیه الوحی اربّد وجهه اَی تغیّر الی الغبرة».
۹) جراحت چشم
…حِیْنَ اَقْبَلَ (الرَّجُلُ) یَلْطَمُ خَدَّهَا حَتَی احْمَرَّتْ عَینُهَا .
ترجمه: آن مرد (عمر) چنان سیلی به صورت فاطمه(علیها السلام) زد که چشمان ایشان سرخ شد …
منبع شیعه: وفاة الصدیقة الزهراء، عبدالرزاق المقرم، ص۴۱.
۱۰) جراحت گوش:
قَالَ الصَّادِقُ:… ثُمَّ لَطَمَهَا، فَکَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَى قُرْطٍ فِی أُذُنِهَا حِینَ نُقِفَتْ [نَقَفَ].
ترجمه: امام صادق(علیها السلام) فرمودند: … سپس (عمر) سیلی به صورت حضرت(علیها السلام) زد، گویی به گوشواره‌ی گوش می‌نگرم، که شکسته شد…
ترجمه: اختصاص، شیخ مفید،(۴۱۳هـ ق) ص۱۸۵؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۹، ص۱۹۲.
۱۱) جاری شدن خون از کمر و پهلو:
الف: روایت طبرسی:
وَ أَمَّا أَنْتَ یَا مُغِیرَةَ بْنَ شُعْبَةَ فَإِنَّکَ لِلَّهِ عَدُو … وَ أَنْتَ الَّذِی ضَرَبْتَ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى أَدْمَیْتَهَا.
ترجمه: امام حسن مجتبی(علیه السلام) به مغیرة بن شعبه فرمود: اما تو ای مغیره! دشمن خدایی … تو فاطمه(علیها السلام) دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را به گونه‌ای کتک زدی، که او را خونین ساختی…
منابع شیعه: احتجاج، طبرسی، (۵۶۰هـ ق) ص۴۱۴؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۳۱، ص۶۴۵ و ج۴۳، ص۱۹۷ و ج۴۴، ص۸۳ ؛ ضیاء العالمین، فتونی،(۱۱۳۸هـ ق) (مخطوط) قریب به همین مضمون: ج۲، ص۶۰-۶۴؛ بیت الاحزان، محدث قمی، (نشر دارالحکمة) ص۱۱۶.
ب: روایت طبری:
فَقَالَ مِقْدَادُ لِعُمَرَ: لَقَدْ ذَهَبَتْ بِنْتُ رَسُولِ الله مِنَ الدُّنْیَا وَ کَانَ الدَّمُ یَخْرُجُ مِنْ ظَهْرِهَا وَ جَنْبِهَا بِسَبَبِ ضَرْبِکَ لَهَا بِالسَّیْفِ وَ السَّوْطِ …
ترجمه: [هنگامی‌که عمر جریان دفن مخفیانۀ فاطمۀ زهرا(علیها السلام) را از مقداد شنید او را زد.] مقداد به عمر گفت: دختر رسول الله(صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت در حالیکه خون از کمر و پهلوی او جاری بود به سبب ضرب شمشیر و تازیانه‌ای که شما بر او زدید ..
منبع شیعه: کامل بهائی، عمادالدین طبری(قرن۷) تحقیق صفدری قزوینی: ص۳۱۴.
۱۲) از هوش رفتن و اغما:
حِینَ مَا جَرُّوا اَمیرِالمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ مَعَ حَلْس کَانَ مُسْتَقِراً عَلَیْهِ لَزِمَتْ فَاطِمَةُ صَلَواتُ اللهِ عَلَیْهَا… بِطَرَفِ الحَلْسِ تَجُّرُّهُ وَ یَجُّرُّ القَوْمُ عَلِیّاً صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ عَلَی خِلَافِهَا… اَخَذَ عُمَرُ مِنْ خَالِدِبْنِ الوَلِیْد سَیْفاً فَجَعَلَ یَضْرِبُ بِغَمَدِهِ عَلَی کِتْفِهَا حَتَی صَارَتْ مَجْرُوحَةً فَعَلَ ذَلِک ثَلَاثَ… حَتَی أَغْمَی عَلَیْهَا ثُمَّ اَفَاقَتْ وَ رَأَت الدَّارَ خَالِیَةً مِنْ عَلِیٍّ…
ترجمه: هنگامی‌که امیرالمؤمنین(علیه السلام) را با طنابی که به ایشان بسته بودند می‌کشیدند، فاطمه(علیها السلام) طناب را گرفته به طرف دیگر می‌کشید … عمر شمشیر خالدبن‌ولید را گرفته و سه بار با غلافش، بر کتف حضرت زهرا(علیها السلام) زد که کتف ایشان مجروح گردید … تا اینکه آن حضرت از هوش رفت؛ سپس به هوش آمد و دید که خانه از حضرت علی(علیها السلام) خالی است.
منبع شیعه: مجمع النورین، مرندی، ص۸۲ .
برگرفته از سایت علمی تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س)